Samen schrijven herstelde de moeder-dochter relatie

Ieder mens beleeft eenzelfde situatie op zijn eigen manier. Dé waarheid bestaat niet, wel een eigen waarheid. Door open te staan voor het verhaal van de ander kunnen opnieuw bruggen worden gebouwd. Dat is wat moeder Haike (56) en dochter Eva (25) hebben gedaan: ze hebben hun verhalen gedeeld en hun band hersteld. Het heeft zelfs geleid tot een gezamenlijk boek. In een brief aan elkaar vertellen ze wat het verleden voor hen heeft betekend.

Hoi lieve mamsekeesje,

“Het is nu vier maanden geleden dat we ons boek tijdens een leuk feestje samen presenteerden aan de wereld. Nog steeds ontvangen we er veel positieve reacties op. Ik geloof ook dat ons verhaal voor anderen van betekenis kan zijn. Het geeft aan dat een moeder-dochter relatie hersteld kan worden, hoe slecht of broos en breekbaar deze ook is.
Het opschrijven van mijn verhaal heeft me geleerd om me open te stellen. Ik moest wel, hoe moeilijk dat soms ook was. Tot aan die tijd was ik een gesloten boek, iemand met talloze geheimen. Die zijn allemaal op tafel gekomen en dat heeft onze wankele relatie in sneltreinvaart verbeterd.
Hoe het tussen ons was toen ik klein was, weet ik eigenlijk niet zo goed meer. Ik weet dat je er was voor de praktische dingen en dat je veel bezig was op de camping in Frankrijk die jij samen met papa runde. We zijn er samen met mijn grote broer naartoe geëmigreerd toen ik zeven was. Ik keek uit naar mijn leven in de natuur. Leven op een camping in het mooie Frankrijk: hoe gaaf is dat voor een kind. Ik vond het een fijne plek, vooral in het hoogseizoen als de toeristen kwamen. Op de camping waren vijftien kampeerplaatsen en als er gezinnen kwamen, wist ik de kinderen snel te vinden. Ik nam ze mee om te spelen bij de schommels die papa voor ons had gemaakt en zocht met ze naar de kikkervisjes in de vijver. Als het seizoen afgelopen was, waren er geen kinderen meer, maar dat vond ik niet erg. We gingen dan weer naar school en daar was het ook best.”

Onzeker

“Ondanks dat fijne leven herinner ik me wel dat ik altijd last had van schaamte. Ik schaamde me voor mijn lijf, mijn gedrag, voor alles. Dat gevoel kon ik toen niet benoemen, maar het zat diep in mij. Altijd was er de angst om jullie teleur te stellen. Altijd vroeg ik me af: doe ik het wel goed? Wat zullen ze van me vinden? Waar dat gevoel vandaan kwam, weet ik niet, maar het hielp me niet bij het aarden in de Franse grond. Op school weigerde ik lange tijd om te praten. Pas toen een vriendinnetje ruzie kreeg met een ander meisje, liet ik zien dat ik heus wel wat Franse woorden had opgepikt. In vloeiend Frans liet ik haar weten dat niemand aan mijn vriendinnetjes mocht komen. Dat was een kleine boost voor mijn zelfvertrouwen, want daarna kwam het praten langzaam op gang. Aan mijn grote broer had ik niet veel. Hij was ouder en slimmer en pakte het beter aan. Dat maakte me nog eens extra onzeker. Hecht was het onderling nooit. Nu is dat gelukkig wel beter, ook dankzij het boek.”

Scheiding

“De spanningen die er waren tussen jou en papa wierpen na een paar jaar een schaduw over ons leven. Jullie probeerden te verbloemen dat het niet zo goed ging, maar ik voelde het haarfijn aan. Dat papa dronk, wist ik, en op zekere dag realiseerde ik me dat hij te veel dronk. Veel te veel. Nog voordat jullie het aan ons vertelden, wist ik al dat jullie gingen scheiden.
Waar moest ik gaan wonen? Die keuze maken was voor iemand als ik, die niemand wilde teleurstellen, bijna ondoenlijk. Wat ik zelf écht wilde, daar ging ik aan voorbij. Dat was niet belangrijk. Jullie niet teleurstellen: dat stond voorop. Dus bracht ik de ene week bij pap door op de camping, de andere week bij jou in je huisje.
Ik was rond de twaalf, toen ik je zag wegzakken in een depressie. Ik begreep wel dat je het moeilijk had. Je had geen geld, er was geen werk. Je woonde in een schattig, oud huisje op het platteland, maar er woonde niemand in de buurt. Toch kwam je besluit om naar Nederland terug te gaan, enorm hard aan. Of ik mee wilde, was de vraag. Ik piekerde er niet over. Weer opnieuw beginnen, in een land dat ik nauwelijks kende? Geen denken aan.
Je hebt me meerdere keren uitgelegd dat je in Frankrijk niet verder kon, dat je voor jouw gevoel niet anders kon dan teruggaan, maar ik vertaalde je besluit in: ‘Jij bent het niet waard om voor te blijven, of om voor te vechten.’ Mijn toch al geringe gevoel van eigenwaarde kreeg een dreun.”

Geheimen

“In de jaren erna wilde ik je niet lastigvallen met alles wat er in mijn leven gebeurde. Daar zat jij vast niet op te wachten. De ijskoude nachten, omdat er geen verwarming was in het huis waar pap, mijn broer en ik woonden, de schulden die er waren, de armoede… ik sprak er nauwelijks met je over. Dat ik mezelf sneed, was mijn grootste geheim.
Het werd nog erger. Zo was er de ‘stiefmoeder’ die ons niets dan ellende bracht en kreeg ik te maken met een verkrachting… Er was veel om mee te dealen, maar iedereen had zijn eigen pijn, dus ik hield het allemaal voor me. Nergens wilde ik over praten.
Gelukkig was het niet alleen maar ellende in mijn puberteit. Ik zat in Frankrijk op een leuk internaat en daar denk ik nog altijd met veel plezier aan terug. Ik wist dan ook dat ik dat enorm zou gaan missen als ik terug naar Nederland zou gaan. Toch zat die dag zat eraan te komen. Ik was achttien, toen ik eindelijk zelf ook wilde ontsnappen aan de ellende met pap en ik naar jou toe ging. Ik hoopte dat hij achter me aan zou reizen, want zijn leven in Frankrijk stelde inmiddels ook niet veel meer voor. Niet veel later liet pap inderdaad ook ons Franse avontuur achter zich.”

Openheid

“Toen ik van je begreep dat je een boek aan het schrijven was, voelde ik dat zoiets voor mij ook heel goed zou zijn. Door mijn verhaal op te schrijven, kon ik totale openheid creëren en daarmee onze band, die voorzichtig aan het helen was, nog meer versterken. Op dat moment liep ik al bij de GGZ (geestelijke gezondheidszorg, red.) en zat nog volop in het verwerkingsproces van wat ik allemaal had meegemaakt. Dat was zwaar, maar ik kreeg goede hulp van verschillende, fijne therapeuten. Ik sprak met hen ook over de relatie tussen jou en mij. Dat je mij verlaten had en wat ik had moeten doorstaan zonder jou. Ik kende je verhaal wel, je had het aan mij verteld, maar begrijpen deed ik het niet helemaal. Welke moeder laat haar kinderen nu achter? Nu begrijp ik dat je het deed, omdat je dacht dat wij beter af zouden zijn zonder jou. Ook ik heb in mijn suïcidale periode die gevoelens gekend, ik kan me daar wel iets bij voorstellen.
Het was heel spannend om mijn verhaal aan je te laten lezen. Ik weet nog goed dat je het hoofdstuk over de verkrachting las. Gespannen zat ik op de bank, terwijl jij het hoofdstuk doornam. Ik hoorde je vloeken. Zelf voelde ik schaamte. Hoe had ik zo dom kunnen zijn om bij mijn verkrachter in de auto te stappen? Met mijn verstand weet ik wel beter, het lag niet aan mij, maar mijn gevoel van schaamte is diep verankerd en moeilijk los te laten.
Ik ben wel heel blij dat je nu alles van mij weet.
Onze verhalen zijn van betekenis voor elkaar, hopelijk ook voor andere dochters en moeders. Het helpt echt om de ander te laten weten wat jouw verhaal is, hoe jij de dingen hebt beleefd. Jij en ik doen dat samen in ons spiegelboek ‘Het Offer’ en ‘Grip’ en daar ben ik enorm trots op. Ik kijk uit naar wat wij met onze verhalen de wereld nog meer kunnen brengen.”

Liefs, Eva

Dag mooie dochter, 

Ik weet nog goed dat je me vroeg om het boek waaraan ik was begonnen, samen verder te schrijven. Met liefde zei ik ja, ik vond het een ultieme daad van vergeving. Al in Frankrijk was ik begonnen met het schrijven van mijn verhaal, maar met sommige passages worstelde ik enorm. Toen jij aangaf aan te willen sluiten, wist ik welke kant het verhaal op moest. Het zou niet mijn verhaal worden, het werd ons verhaal: een verhaal over moeders en dochters, over de generatieproblematiek waarmee onze familie worstelde. Het was alsof de puzzelstukjes in elkaar vielen.
Het was de uitgelezen gelegenheid om te praten over de moeilijke stukken uit ons leven. Ik leerde hoe jij je tijd in Frankrijk hebt ervaren en jij begreep veel beter waarom ik zonder jullie terug naar Nederland was gegaan.
Destijds toen jij nog klein was, wilde ik weg uit Nederland, omdat het tussen mij en mijn familie niet boterde. Je vader had er ook wel oren naar om te vertrekken. Na een gedegen voorbereiding vertrokken we naar een camping die verscholen lag op het Franse platteland. Ik kan me de dag dat we aankwamen nog goed herinneren: het regende pijpenstelen en het gras stond metershoog. Uit de vriezer die in de oude schuur stond, schoot een muis. We moesten alles van de grond af aan opbouwen en dat kostte tijd. En geld. Dat hadden we wel toen we aankwamen, maar dat raakte wel een keertje op.”

Stoppen

“Na een paar jaar van hard werken, leerden we dat de kleine camping tijdens de vier maanden dat het seizoen duurde, niet genoeg opbracht om jaarlijks in ons onderhoud te kunnen blijven voorzien. Voor mij was het ook heel intens om tijdens het hoogseizoen dag en nacht klaar te moeten staan voor de gasten. Ik moest toegeven dat dit leven het ook niet was voor mij. Ook al hadden we wel voldoende inkomsten gehad. Ik vond het vreselijk. Jij en je broer hadden inmiddels je draai gevonden, moest ik jullie nu weer uit je vertrouwde omgeving gaan halen?
Toch besloten we met de camping te stoppen. We vonden kopers en wij zouden in een huis gaan wonen, dat ongeveer tien minuten verderop lag. Het plan was dat je vader huizen zou gaan opknappen in de regio om zo in ons onderhoud te kunnen voorzien. Het liep echter anders: de kopers van de camping trokken zich terug en tussen je vader en mij liep het stuk. Zijn drankgebruik was voor mij de belangrijkste oorzaak, of liever gezegd: zijn leugens rondom de drank. Een grote voorraad notenwijn was verdwenen en hoewel je vader stellig beweerde daar niets mee te maken te hebben, vertelden de lege flessen onder zijn werkbank mij een ander verhaal. Dat hij erover gelogen had tegen mij, maakte alles uiteindelijk stuk.
Natuurlijk zijn er ook dingen die je vader mij kan verwijten. Een van de dingen waarmee hij moeite had, waren mijn terugkerende depressieve buien.
De plannen werden aangepast. Niet wij maar ik ging verhuizen naar het huis dat we hadden gekocht. Heel graag had ik jullie met me meegenomen, voorgoed, maar de camping was veel meer jullie thuis. Ik kan me de zomer nog herinneren dat jullie je vakantietijd op de camping doorbrachten en ik alleen in mijn huisje zat. Met een kapotte auto, op kilometers afstand van jullie, en zonder geld. Een tijdelijke redding kwam van mijn moeder, met wie ik jaren geen contact meer had gehad. Ze bood me een lening aan. De financiële problemen waren zo groot, dat ik haar aanbod met beide handen aannam. Het was een eerste stap tot herstel van de relatie tussen haar en mij.”

Vertrek

“Jullie hadden het prima en het leek er niet op dat jullie mij misten. Ik dacht: wat doe ik hier eigenlijk nog? Het leven voelde leeg en eenzaam. Werk was er gewoon niet, daar op het platteland. Het idee om terug naar Nederland te gaan om daar werk te zoeken, zodat ik jullie van daaruit financieel kon ondersteunen, nam steeds vastere vormen aan. Het was echt mijn overtuiging dat ik jullie op die manier beter kon helpen. Niet door dan geld te sturen, want ik wist inmiddels dat je vader dat meteen zou opmaken aan drank, maar door soms een rekening te betalen voor jullie of kleding te kopen.
Ik had dolgraag gewild dat jullie met me mee zouden gaan, maar vooral van jou begreep ik het volkomen dat je liever in Frankrijk wilde blijven. Je zag ertegenop om in een land dat je nauwelijks kende, opnieuw te beginnen. Ik gaf jou de keus. Als ik had geweten wat ik nu weet, dan had ik het misschien anders gedaan. Maar ik handelde vanuit mijn hart, ik deed wat ik dacht dat goed was.
In de jaren daarna bouwde ik een leven op in Nederland en probeerde jullie zo goed mogelijk te volgen en bij te staan. We zagen elkaar tijdens de vakanties. Mijn verdriet was groot toen jij het contact met mij verbrak – het contact dat er toch al zo zelden was – en ik maandenlang niks van je hoorde. Machteloos moest ik toezien hoe jullie worstelden met het leven.
Ik had gehoopt dat jullie vader zijn verantwoordelijkheid zou pakken en de drank zou afzweren, maar zijn alcoholisme werd hij niet de baas. Als ik had geweten dat jouw vriendje op een bepaald moment de boodschappen moest betalen voor jullie en dat jij je moest wassen met het ijskoude zwembadwater dat inmiddels groen uitgeslagen was door de alg, dan had ik je al veel eerder opgehaald.”

Verbinding

“Je kwam eindelijk naar Nederland toe toen je achttien was. Je broer was een paar jaar eerder al vertrokken uit Frankrijk. De eerste tijd waren jij en ik alleen maar bezig met elkaar. Alsof we de verloren tijd moesten inhalen. Toch liet je mij jouw binnenste niet zien. Dat proces begon pas tijdens het schrijven van je verhaal. Dat was heftig, tegelijkertijd ook mooi. Ik zag hoe jij dingen ervaren had, ik begreep de emoties waarmee je te maken had gehad. We maakten een echte verbinding met elkaar en dat je mij je vertrouwen gaf, maakte me zielsgelukkig.
In Nederland was je veilig en ontstond er rust. Hierdoor kwam bij jou ruimte om te verwerken wat er was gebeurd. Het was moeilijk om je te zien worstelen, maar ik had er vertrouwen in dat het goed zou komen. De bodem verdween onder mijn voeten, toen jij een zelfmoordpoging deed. Had ik het allemaal verkeerd gezien, verkeerd gedaan? Dit was de heftigste periode uit mijn leven. Het duurde een paar maanden, voordat ik erop durfde te vertrouwen dat het goed zou komen. Dat je wel wilde leven, alleen dat je soms niet goed wist hoe.
Het schrijven deed je goed. Je praatte meer, je opende jezelf. Het verbeterde de band met je omgeving, en waar ik het meest dankbaar voor ben: ook de band tussen jou en mij. We hebben nu een heel stevige moeder-dochter relatie en ik zie deze in de toekomst alleen nog maar beter worden. De wereld kan leren van ons verhaal, we kunnen veel voor anderen betekenen. Ook voor moeders en dochters die hun kwetsbare relatie willen versterken. Er was heel veel pijn, maar ook heel veel liefde tussen ons. En nu de pijn voorbij is, blijft de liefde over.”

Kus en knuffel, mama