Dossier seksueel geweld: ‘Praat erover en zoek hulp. Je bent niet alleen’

In Nederland heeft 1 op de 5 vrouwen en 1 op de 16 mannen weleens seksueel geweld meegemaakt. Hulp zoeken is noodzakelijk, maar niet altijd makkelijk. Vooroordelen ten opzichte van slachtoffers bestaan nog steeds, daarnaast kan schaamte een rol spelen. Thysia en Lynelle maakten beiden mee hoe groot de impact van seksueel geweld kan zijn: “Als ik één ding heb geleerd, is dat hulp zoeken en erover praten het allerbelangrijkste is. Laat je niets wijsmaken, het is nooit je eigen schuld.”

Thysia werd op haar 18e verkracht: ‘Het blijft altijd een zwarte bladzijde in mijn leven

Thysia (47) heeft een relatie, een stiefzoon van twaalf en een zoon van acht. Thysia werd op haar 18e verkracht door Jean-Luc Brunel, destijds de baas van een modellenbureau, nu bekend als handlanger van Jeffrey Epstein. Achtentwintig jaar lang hield zij deze traumatische ervaring geheim tot ze er in 2020 toch mee naar buitenkwam.

“Eind vorig jaar, vlak voor kerst, is Brunel opgepakt. Hij werd gearresteerd voor verkrachting, aanranding en mensenhandel. De zaak kwam aan het rollen, toen hij genoemd werd in de zaak tegen Jeffrey Epstein, Brunel zou meisjes voor Epstein geronseld hebben. Mijn zaak zal niet meer voor de rechter komen, die is verjaard. Maar ik hoop van harte dat hij een lange gevangenisstraf niet zal ontlopen. Ik was niet zijn enige slachtoffer, hij heeft heel veel jonge vrouwen hetzelfde aangedaan. Jaren hield ik wat er gebeurd was geheim.
Als klein meisje droomde ik er al van om fotomodel te worden. Het leek me geweldig, het wereldje sprak enorm tot de verbeelding. Nadat ik op mijn vijftiende een modellenwedstrijd won, ging het snel. Ik ging aan de slag als model en maakte carrière. Ik ervoer dat de modellenwereld anders was dan ik dacht. Het leven van een model is niet alleen maar glitter en glamour, het is best eenzaam soms. De dagen waarop je werkt zijn vol mensen en actie, overdag heb je fotoshoots en castings, maar ’s avonds zit je toch vaak alleen. Het is een keiharde wereld vol haat, afgunst en moordende concurrentie. Alles draaide om dun zijn. Ik ontwikkelde al snel een eetstoornis, omdat er steeds maar werd gezegd dat ik af moest vallen, mijn relatie met eten raakte volledig verstoord. Ik kreeg steeds meer werk en na een aantal jaren later stuurde mijn agent in Brussel me naar Parijs. Mijn moeder was helaas overleden toen ik vijf was, dus ik had alleen mijn vader nog en die juichte het allemaal niet toe. Maar ik wilde het per se en deed het gewoon. En ik was achttien dus hij kon mij ook niet echt tegenhouden.Ik logeerde daar in het huis van modellenscout Brunel, hij was een belangrijke man in de modellenwereld. Ik twijfelde van tevoren of ik wel moest gaan logeren bij Brunel, maar mijn Belgische agent wimpelde al mijn bezwaren weg. Ik had het juist getroffen dat ik daar mocht verblijven, Brunel moest echt wel wat in me zien, anders had hij dat nooit aangeboden. Ik moest het opvatten als een gunst, een voorrecht. Ik drukte mijn negatieve gevoelens weg en vertrok naar Parijs. Brunel gaf regelmatig feestjes thuis en op een van die feestjes ging het vreselijk mis. Ik werd gedrogeerd en verkracht. Brunel had iets in mijn drankje gedaan. Totaal ontredderd werd ik de volgende ochtend wakker. Ik was compleet geradbraakt en hoewel ik gedrogeerd was geweest, wist ik wel heel goed dat Brunel me verkracht had die nacht. Ik heb mijn kleren bij elkaar gegraaid en ben in paniek het huis ontvlucht. Ik pakte de trein naar Brussel en vertelde tegen mijn agent van het modellenbureau wat me overkomen was. De reactie die ik kreeg was als een koude douche. Ik verwachtte begrip en troost, maar ik kreeg op mijn donder. ‘Ik had mijn kansen verknald en me gedragen als een amateur,’ vond ze. Ze deed alsof het aan mij lag, Brunel viel niets te verwijten. Ik raakte helemaal in de war en begon aan mezelf te twijfelen. Lag het aan mij? Had ik me anders moeten gedragen? Uiteindelijk ging ik zelf ook geloven dat het mijn schuld was en ik schaamde me enorm. Ik nam me voor om nooit te praten over wat me overkomen was.”

Diep weggestopt
“Voor mij had de modellenwereld hierna haar glans wel verloren. Ik heb nog een aantal maanden als model gewerkt, maar verhuisde toen terug naar Nederland, ging studeren en zocht ander werk. Het verdriet over wat er gebeurd was, stopte ik heel diep weg. Ik zocht geen hulp, praatte er amper over en als ik er al iets over zei, vertelde ik de ‘light versie’. Dat ik verkracht was die nacht hield ik voor mezelf. Wat had het voor zin om er eerlijk en open over te zijn? Het was toch mijn eigen domme schuld…
Drie jaar geleden kwam alles in volle hevigheid terug. Ik volgde therapie en dat liep ongeveer gelijk met de opkomst van de #MeToo-beweging en de onthullingen rondom de pedofiel Jeffrey Epstein. De ene na de andere vrouw vertelde dat ze slachtoffer was geweest van seksueel geweld en ook Brunel werd genoemd in de zaak rond Epstein. Ik wist niet wat ik hoorde, dit was mij ook overkomen. Zie je wel, ik was niet gek! Ik vond het schokkend dat er zoveel slachtoffers waren. Door de bekentenissen van andere vrouwen ontstond in mijn hoofd de gedachte om alsnog aangifte te doen en te vertellen wat me destijds was overkomen. Ik volgde in die tijd een schrijfcursus en begon mijn ervaringen op te schrijven. Dat mijn aantekeningen een boek zouden worden wist ik toen nog niet, het schrijven was in eerste instantie alleen bedoeld voor mijzelf. Ik besloot alsnog aangifte te doen bij de Franse politie en naar buiten te treden met mijn verhaal. Ik ging niet alleen, ik werd bijgestaan door een advocaat van de Franse stichting Innocence en danger (Onschuld in gevaar, red). Deze organisatie staat slachtoffers bij die te maken hebben met geweld, voornamelijk seksueel geweld. Door alsnog aangifte te doen zou ik anderen motiveren dat ook te doen. Als een soort klokkenluider. Mijn zaak was verjaard, maar de politie heeft me toch altijd verzekerd dat ze zouden doen wat ze konden, en zo heb ik dat ook ervaren. Er viel een last van mijn schouders toen ik mijn geheim eindelijk gedeeld had na al die jaren. Na het publiceren van mijn autobiografische boek voelde ik me echt stukken lichter, al was ik wel bang wat mensen ervan vonden. Maar ik moest mijn verhaal uitbrengen, er was geen weg terug. Eindelijk kon ik er vrijuit over spreken. Mijn vriend vond het wel lastig om om te gaan met alle aandacht die mijn boek teweegbracht, maar hij stond vierkant achter me toen ik besloot alles naar buiten te brengen en heeft me ook daarna altijd gesteund.”

Hulp zoeken
“Ik zie mezelf niet als slachtoffer. Wat er gebeurd is, heb ik van me afgeschud. Ik ben gelukkig, de verkrachting staat mijn geluk niet in de weg, maar natuurlijk blijft het altijd een zwarte bladzijde in mijn leven. Het is gewoon verdrietig dat dit gebeurd is, maar ik heb het overwonnen. Na het uitkomen van mijn boek Close-up kreeg ik behalve veel hartverwarmende steunbetuigingen ook verschrikkelijk veel haatreacties. Ik vond het schokkend om te lezen dat ik ‘toch maar een modelletje was’ en ‘dat ik het vast en zeker over mezelf had afgeroepen door mijn gedrag’. Helaas is dit nog steeds een gangbare mening. De schuld van het geweld wordt vaak bij het slachtoffer gelegd. Dit versterkt het schuldgevoel van slachtoffers en het zorgt ervoor dat de drempel om hulp te vragen nog groter wordt dan hij al is. Soms bedoelen mensen het echt niet zo, maar vragen waarom ‘je niets hebt gedaan’ helpt het slachtoffer niet verder.
Ik hoop dat mijn boek anderen zal aanzetten om zich uit te spreken, want als ik hiervan één ding heb geleerd, is dat hulp zoeken en erover praten de juiste keuze is. Laat je niets wijsmaken, het is nooit je eigen schuld. De schaamte snap ik goed, maar slaat echt nergens op. Zoek hulp, want die is altijd voorhanden, je hoeft het echt niet alleen te doen. Je kunt dit overwinnen, het lukte mij en het kan jou ook lukken.”

Lynelle werd als kind jarenlang misbruikt: ‘Het stopt niet vanzelf. Hulp zoeken is de enige manier’

Lynelle (27) groeide op in een gezin vol geweld, haar biologische vader is een erg agressieve man. Na de scheiding komt er een andere man in huis, hij misbruikt Lynelle jarenlang, totdat zij haar moeder alles vertelt en aangifte doet. Lynelle heeft een relatie en een zoontje van acht.

“Mijn moeder raakte op haar zeventiende zwanger van mijn biologische vader, een erg agressieve man. Ze beviel van een meisje, maar toen mijn zusje een jaar oud was, stond mijn moeder haar ter adoptie af, voor haar eigen veiligheid. Mijn vader had mijn zusje zo ernstig mishandeld dat ze in kritieke toestand in het ziekenhuis belandde. Rond die tijd werd ik geboren en vier jaar later kreeg ik nog een zusje. Ook zij heeft veel geweld meegemaakt. Als baby van net een jaar oud werd ik al ondergebracht bij een pleeggezin, maar omdat mijn ouders beloofden uit elkaar te gaan, mocht ik na acht maanden toch weer naar huis. Mijn vader en moeder gingen niet uit elkaar, maar jeugdzorg deed niets. Mijn opa en oma, de ouders van mijn moeder, verbraken het contact met hun dochter in de hoop dat ze dan weg zou gaan bij mijn vader, maar dat gebeurde helaas niet. Mijn ouders bleven bij elkaar, sterker nog: ze trouwden zelfs omdat de kerk zei dat het dan ‘vast wel beter zou gaan’.”

Vijf meisjes
“Dat het geweld zo lang ongestoord kon doorgaan, vind ik achteraf het ergste. Ons gezin was wel bekend bij jeugdzorg, maar die spraken altijd alleen met mijn vader en moeder en ze geloofden hen. Ik zat onder de blauwe plekken, maar mij werd niets gevraagd. Voor mij was dit een signaal dat iedereen het normaal vond wat er bij ons thuis gebeurde. Mijn moeder en ik zijn ruim vijftien keer gevlucht voor mijn biologische vader, maar uiteindelijk vond hij ons toch altijd en ik denk dat dit ervoor zorgde dat mijn moeder het opgaf. Het stopte pas toen mijn moeder een andere man ontmoette. Helaas was deze nieuwe man niet veel beter. Al vanaf dag één maakte hij mijn leven tot een hel. Ik was blij als ik naar school kon, dat was de enige veilige plek voor mij. Ook deze man mishandelde me geestelijk én lichamelijk, maar dat niet alleen, hij vergreep zich ook aan me. Het misbruik ging van kwaad tot erger. Soms huilde hij en zei hij dat het hem speet, maar daarna ging het gewoon weer door. Van deze man kreeg mijn moeder nog twee meisjes, in totaal heeft ze dus vijf dochters van twee mannen. We proberen er als zussen voor elkaar te zijn, maar ieder van ons heeft haar eigen trauma’s en ervaringen. Rond mijn zestiende vond ik de kracht om mijn moeder de waarheid te vertellen en gelukkig geloofde ze me meteen, al had ze volgens haar nooit iets gemerkt van het misbruik. Ze koos ervoor meteen bij mijn stiefvader weg te gaan en schakelde de politie in. Ze heeft me gesteund bij de aangifte en het proces dat volgde, ondanks dat ze het moeilijk vond erover te praten. Dat laatste heeft ervoor gezorgd dat ik me erg alleen heb gevoeld, maar inmiddels besef ik dat het te moeilijk voor haar was om erover te praten. Ikzelf trok in bij een vriendin, daarna verhuisde ik naar een jongerencrisiscentrum en vervolgens ben ik vrijwillig in een jongerenhuis gegaan, de stap naar zelfstandig wonen. Mijn stiefvader werd veroordeeld, hij kreeg vier jaar cel opgelegd, waarvan een jaar voorwaardelijk, maar na ruim twee jaar kwam hij alweer vrij wegens goed gedrag. Spijt heeft hij nooit betuigd, ook in de rechtszaal niet. Het was allemaal mijn schuld en ook zijn familie is ervan overtuigd dat ik lieg.”

Littekens
“Ik heb meerdere therapieën en behandelingen ondergaan. Als zevenjarig meisje kreeg ik al groepstherapie vanwege het geweld thuis en ook op latere leeftijd moest ik professionele hulp zoeken om te kunnen omgaan met wat er allemaal gebeurd was. Sommige therapieën hielpen me om verder te komen in mijn leven, maar ik weet dat de littekens van alles wat ik heb meegemaakt, altijd bij me zullen blijven.
Het contact met mijn moeder is moeizaam geweest, maar ik heb het niet helemaal verbroken. We praten wel over wat er gebeurd is, maar alleen oppervlakkig. Ze kan me niet zeggen hoe ze tot haar keuzes is gekomen, maar haar eigen leven was ook heel zwaar en ik heb haar vergeven. Ik heb na het misbruik jarenlang naar liefde van mijn moeder gezocht, maar zij kon mij dat toentertijd niet geven. Als ik nu zie hoe mijn moeder met mijn zoontje is, voel ik me soms verdrietig over hoe mijn kindertijd is geweest en over het gemis van een liefdevolle band met mijn ouders. Dat mijn moeder niet met mij wilde praten over het misbruik of er verder niet naar vroeg vond ik heel moeilijk. Zeker toen ik zelf moeder werd vond ik dit lastig, juist omdat ik alles zou willen weten als zoiets bij mijn kind zou gebeuren. Ik ben hier lang heel verdrietig over geweest, maar kan inmiddels wel begrijpen dat dit voor haar te moeilijk was en misschien zelfs nog altijd te moeilijk is. Ze heeft zelf ook veel dingen meegemaakt. Inmiddels is het contact veel beter en regelmatiger, iets waarvoor ik erg dankbaar ben en uiteraard ben ik heel blij voor mijn zoontje Boaz, dat hij deze liefde mag leren kennen.”

Ervaringen delen
“Ondanks alles heb ik toch een manier gevonden om verder te gaan, al waren er periodes waarin ik het leven niet meer zag zitten en aan zware depressies leed. Ik wist van kleins af aan al dat ik andere mensen wilde helpen. Ik trek me het leed van anderen enorm aan en juist daarom ben ik sociale hulpverlening gaan studeren. Ik werk nu binnen de GGZ en de psychiatrie waar ik bewoners begeleid, maar ik zou in de toekomst graag nog meer willen doen voor slachtoffers van seksueel geweld en trauma’s. Het liefst internationaal. Ik heb besloten mijn eigen jeugdervaringen te gebruiken om nu anderen verder te kunnen helpen. Daarom ben ik gastspreker op uitnodiging en geef ik lezingen op scholen waar ik spreek als ervaringsdeskundige. Ik heb geleerd dat een persoonlijk verhaal veel beter binnenkomt, dan iets wat geleerd wordt uit boeken. Dit heb ik ook bij mijzelf gemerkt.
Het helpt mij ook om erover te praten. Het is zwaar om er open over te zijn, maar ik haal er ook energie uit. Ik probeer jongeren ervan te overtuigen dat ze hulp moeten zoeken als ze te maken krijgen met seksueel geweld. Het stopt niet vanzelf, erover praten en hulp zoeken is de enige manier. Ik deel mijn ervaringen omdat ik weet dat het kan helpen om het van iemand te horen die het zelf heeft meegemaakt. Heel veel mensen krijgen in hun leven met seksueel geweld te maken, is het niet als slachtoffer, dan wel als familie, partner of vriend. Het is belangrijk dat je luistert naar het slachtoffer of de signalen van een onveilige situatie herkent en dat je weet wat er aan kunt doen of bij wie je moet zijn.”

‘Soms versterken reacties uit je omgeving je schuldgevoel’

Iva Bicanic is klinisch psycholoog en landelijk coördinator van het Centrum Seksueel Geweld.

“Vaak schamen slachtoffers zich ervoor dat hun lichaam verlamde. Ze voelen zich schuldig omdat ‘ze niks hebben gedaan’. Maar je kunt er niets aan doen dat je lichaam zo reageert. Deze freeze-reactie, ook wel tonic immobility genoemd, komt vaak voor en is een normale reactie op een zeer beangstigende gebeurtenis. Mensen hoeven zich daar niet schuldig over te voelen of zich te schamen. Het is een automatische reactie van het lichaam, bedoeld om de bedreigende situatie te overleven.”
Vluchten, vechten of bevriezen zijn automatische reacties die door je hersenen worden ingegeven om je leven te redden. Je brein maakt razendsnel een keuze tussen vluchten, vechten of bevriezen. Je lichaam staat tijdens een levensbedreigende situatie in een overlevingsstand, dus de overwegingen worden instinctief gemaakt. Je kiest er dus niet bewust voor.
Zeventig procent van de mensen die wordt verkracht, komt in een freeze terecht of werkt mee. Dit heeft grote impact. Als het je net is overkomen, schieten er daarna vaak allerlei gedachten en vragen door je hoofd: waarom heb ik niks gedaan? Waarom lag ik daar maar? Waarom heb ik me niet laten horen? Die gedachten blijven soms continu door je hoofd spoken en kunnen het moeilijk maken om ermee om te gaan. Sommige mensen schamen zich voor wat er is gebeurd, ze gaan zich afvragen of ze het er zelf naar hebben gemaakt en snappen hun eigen reacties niet. Ook kunnen ze bang zijn voor de reacties van anderen.
Soms kunnen mensen uit je omgeving, zoals vrienden of familie, je schuldgevoelens onbedoeld nog eens versterken door te vragen: ‘Waarom ben je niet weggerend?’ of door te zeggen: ‘Nou, ik zou hebben teruggevochten’. Uit onderzoek blijkt dat dergelijke reacties de schuld- en schaamtegevoelens verder versterken. Je wordt er alleen maar ongelukkiger van. Als je seks tegen je wil hebt meegemaakt, is het goed om zo snel mogelijk iets te doen. Het liefst binnen zeven dagen. In die eerste zeven dagen zijn er nog belangrijke kansen op medisch, psychologisch en forensisch vlak. Zoals het voorkomen van een zwangerschap, het controleren van een mogelijke SOA of HIV-besmetting. Of tijdige psychische hulp om de kans op een posttraumatische stressstoornis te verkleinen. Ook kan de politie in die eerste dagen biologische sporen van de pleger veilig laten stellen. Als je aangifte wilt doen, helpt dat de politie bij de bewijsvoering. Uiteraard is hulp ook belangrijk als het al langer geleden is. Zo kan therapie je helpen om je leven weer terug te krijgen. Wat er ook is gebeurd, kort of langer geleden, zoek hulp als je iets hebt meegemaakt wat niet oké voelt. Je kunt er direct iets mee. Op watkanmijhelpen.nl lees je wat anderen heeft geholpen en wat jou kan helpen.”

Als het net gebeurd is:
– Je kunt contact opnemen met het Centrum voor Seksueel Geweld (CSG) bij jou in de buurt, als het kortgeleden is gebeurd. De professionals van het CSG kunnen je begeleiden naar de hulp waar jij behoefte aan hebt, zoals medische zorg, sporenonderzoek, psychologische hulp of bespreken of je aangifte wilt doen. Het CSG is dag en nacht bereikbaar op 0800-0188. Bellen is gratis en chatten kan ook.
– Als je aangifte wilt doen, kun je contact opnemen met de politie. Er is altijd eerst een informatief gesprek. Twijfel je over aangifte? Dan kun je dat in het gesprek bespreken met een zedenrechercheur. Je kunt de politie bellen op 0900-8844 en vragen naar de zedenpolitie.
Als het veel langer geleden is of als je een slachtoffer kent
– Je kunt contact opnemen met Slachtofferhulp Nederland als je klachten hebt door een nare seksuele ervaring uit het verleden. De professionals van Slachtofferhulp Nederland helpen je de hulp te vinden die bij je past, zoals psychische hulp, hulp bij schadevergoeding of hulp bij het strafproces. Slachtofferhulp Nederland bel je op 0900-0101. Chatten kan ook. Ken je iemand die een nare seksuele ervaring heeft meegemaakt? Kijk dan op de website van Slachtofferhulp Nederland hoe je het slachtoffer het beste kunt helpen: www.slachtofferhulpnederland.nl

Tekst: Lydia Zittema