Opgroeien met een psychisch zieke moeder
Afspreken met onbekende mannen terwijl ze getrouwd was, carnaval vieren aan de andere kant van het land met een internetdate en dagenlang van huis wegblijven zonder dat haar familie weet waar ze is… Jorien (31) en Julia (28) weten dat hun moeder psychisch ziek is, maar het ‘altijd maar accepteren’ breekt hen nu op.
“Ze noemde je hoer, Jorien. We waren toen zeven en tien, of zo. Jij wilde naar buiten en onze moeder was het daar niet mee eens. In het bijzijn van je vriendinnetje maakte ze je uit voor hoer,” vertelt Julia, terwijl ze een traan wegpinkt. “Dat was de eerste keer dat ik me er echt van bewust werd, dat ze ziek is. Ziek in haar hoofd. Ik kan me nog goed herinneren hoe erg ik het vond dat ze je zo uitschold. Ik ben overstuur naar boven gerend en heb daar een hele poos zitten huilen.”
Jorien kan zich dat voorval niet meer herinneren. Wat haar wel is bijgebleven uit hun kindertijd is een voorval tijdens kerst. “Ik was een jaar of tien en heel erg fan van de Spice Girls. In die tijd kon je een videoclip aanvragen door te bellen naar een televisiezender. Met een beetje geluk draaiden ze dan jouw liedje. Ik mocht mijn favoriete liedje doorbellen en dat vonden we geweldig. Zoiets mochten we anders nooit, omdat het geld kostte, maar dit keer hadden we geluk. Ik belde en kwam in een keuzemenu terecht. Ik wist niet wat ik moest doen en in paniek gooide ik snel de hoorn erop. Daarna ontplofte mijn moeder. Ze was razend, omdat het mij niet gelukt was en ik daardoor geld verspild had. Ze gooide met een asbak door de kamer, zo woedend was ze. Ik ben overstuur naar boven gerend en Julia is achter me aan gekomen om me te kalmeren. Beneden heeft mijn vader de boel gesust. Later heeft mijn moeder me bij zich geroepen. Ze was gebroken. Ze vond het vreselijk wat ze gedaan had en bood haar excuses aan. Dat is de enige keer dat ze sorry heeft gezegd voor haar gedrag. Dat heeft ze later nooit meer gedaan.”
Kort daarna werd de moeder van Jorien en Julia voor drie maanden opgenomen op een gesloten afdeling van een psychiatrisch ziekenhuis.
Jorien: “Ik kan me nog zo goed herinneren wat we aten, die avond dat ze vertelde dat ze opgenomen zou worden. We aten macaroni met blokjes vlees. Ik weet nog precies hoe hard ik mijn vork in het vlees duwde om zo mijn verdriet te onderdrukken, toen ze met dit nieuws kwam. Ik wilde niet dat ze me zou zien huilen en op die manier kon ik mijn emoties in bedwang houden. Het was heel moeilijk voor me. Ik voelde me heel verdrietig en schuldig. Schuldig, omdat ik dacht dat ze door mij opgenomen moest worden. Ik was immers degene met wie ze het vaakst botste. Ze wist dat ze me kon raken en ik reageerde altijd emotioneel.”
Julia: “Mij kon ze daarentegen niet raken. Ik reageerde altijd heel kortaf en koel. Juist om conflicten te voorkomen. Daardoor werd het nooit persoonlijk en kon ik de dans ontspringen. Dat was mijn manier van omgaan met haar stemmingswisselingen. Ik vond het wel vreselijk om te zien dat jij altijd het onderspit delfde, Jorien. Maar op dat moment kon ik daar weinig mee, we waren nog zo jong.”
Stemmingswisselingen
De opname in de kliniek is vooral voor Jorien traumatisch geweest. “Ik vertelde mijn vader dat ik me heel schuldig voelde en het leven niet meer zo leuk vond. Hij heeft ervoor gezorgd dat ik bij een psycholoog terechtkwam voor professionele begeleiding. Daar heb ik veel aan gehad.”
Thuis brak een korte periode van rust aan, nu hun moeder er niet was. Julia: “We konden weer zeggen wat we wilden en gewoon lekker gek doen. We hoefden niet op onze tenen te lopen.”
Maar de stemmingswisselingen van hun moeder bleven hun jeugd beheersen. Julia: “Soms was het even wat rustiger, totdat haar stemming weer omsloeg en er geen land met haar te bezeilen was. Ze wilde altijd in het middelpunt staan. Alles draaide vooral om haar binnen het gezin en iedereen paste zich maar gewoon aan.”
Jorien knikt: “Wanneer Julia en ik samen iets wilde doen, wilde ze altijd mee. Als we naar de bioscoop gingen bijvoorbeeld. En dan wilde ze ook in het midden zitten.”
“Papa probeerde altijd alles in goede banen te leiden en het gezin bij elkaar te houden. Hij probeerde de boel te sussen door te zeggen dat ze nou eenmaal een moeilijke jeugd had gehad en mishandeld was geweest in een voorgaande relatie,” vertelt Julia.
Een echte diagnose was er in die tijd nog niet. De artsen hielden het op depressiviteit en sociale angst. Pas een paar jaar geleden is officieel de diagnose bipolaire stoornis gesteld. “Wat mij niks verbaasde,” vertelt Jorien die zelf in de zorg werkt. “Ik vermoedde dit al enkele jaren.”
Het contact met hun moeder is altijd moeizaam geweest, maar sinds kort is de situatie onhoudbaar.
Geschokt
Jorien: “Een half jaar geleden belde ze me op, ze wilde praten. Ik heb haar opgehaald en eenmaal bij mij thuis kwam ze met ‘groot nieuws’. Ze straalde en was overduidelijk heel blij: ‘Ik ga bij je vader weg. Ik heb iemand anders leren kennen en ik ben verliefd.’ Ik was geschokt. Mijn vader heeft haar altijd op handen gedragen. Alles om het haar zo makkelijk en comfortabel mogelijk te maken. Altijd rekening gehouden met haar psychische toestand en haar nooit in de steek gelaten. Hoe kon ze nou bij mijn vader weggaan? Ik wist niet wat ik moest zeggen en viel stil. Mijn moeder begon uitgelaten te vertellen over haar nieuwe vlam. ‘Ik heb hem leren kennen via de chat op Wordfeud. We hebben elkaar nog niet ontmoet, maar spreken binnenkort wat af.’ Ik kon geen woord meer uitbrengen. Ik was woedend en kookte vanbinnen. Ze zat zo zelfvoldaan te vertellen hoe gelukkig ze was en dat ze ging scheiden van mijn vader. Er was totaal geen ruimte voor mijn of zijn gevoel. Het ging enkel over hoe gelukkig deze nieuwe man haar maakte. Mijn vriend heeft haar daarna naar huis gebracht. Ik kon dit niet. In de auto heeft hij nog geprobeerd met haar te praten. Hij heeft zelfs gezegd dat hij het erg puberaal gedrag van haar vond, waarop ze duidelijk aangaf dat het haar leven is en dat ze zelf wil bepalen wat ze doet.”
Loslaten
Kort daarna werd Julia gebeld door haar moeder. “Ze overviel me met het telefoontje. Ze belde vroeg in de avond. Mijn drie kinderen waren nog op, maar ze moest en zou haar verhaal vertellen, ook al was ik bezig met ze naar bed te brengen. Dat is typisch mijn moeder. Het moet altijd op haar voorwaarden. Ze was uitgelaten en blij. Toen ze met haar nieuws op de proppen kwam, heb ik haar meteen gevraagd waar ze in hemelsnaam mee bezig was. ‘Je kent die man niet eens! Misschien is het wel een gestoorde kerel die je iets aan zal doen! Wat weet je nou over hem? Je kent hem enkel van een spelletje,’ riep ik boos tegen haar. ‘Ik weet meer dan je denkt. Hij maakt me gelukkig en het is mijn leven,’ was haar reactie. Ik kon hier helemaal niks mee. Ik kreeg het gevoel dat we in een soap waren beland! Een paar dagen later heb ik haar teruggebeld, om haar op andere gedachten te brengen. Papa nam de telefoon op. Ze woonden nog wel samen, maar de relatie stond op klappen. Ik werd ineens woedend, alles kwam eruit. Ik viel uit naar mijn vader, omdat ik vond dat hij voor ons op moest komen. Alles werd in sneltreinvaart door onze strot geduwd en wat wij ervan vonden maakte niet uit. Hij reageerde verslagen. ‘Wat moet ik dan, Julia? Ik zit er ook tussenin,’ was zijn reactie. Hij komt niet voor zichzelf op, dus ook niet voor ons. Achteraf gezien had ik dit niet zo moeten doen, maar ik was zo gefrustreerd. Een paar maanden geleden hebben mijn kinderen nog bij hun oma gelogeerd. Ik heb daar toen nog een gebakje gegeten, omdat ze jarig was. Dat is de laatste keer dat ik haar gezien en gesproken heb. Voor mij hoeft het ook niet meer. Ze heeft zoveel kapot gemaakt door de jaren heen en de laatste paar maanden waren de druppel. Ik kan het gewoon niet meer.”
Jorien kon haar moeder op dat punt nog niet loslaten en heeft contact met haar gehouden. “In de weken voordat ze over haar nieuwe liefde vertelde, sliep ze heel erg slecht. Ik heb me daar destijds heel veel zorgen over gemaakt. Ik vreesde al dat er weer een heel zware periode aan zou komen. Ze sliep namelijk vaak erg slecht voorafgaand aan een manische periode. Achteraf vertelde ze dat het de verliefdheid was waardoor ze lang wakker lag. Ik voelde me behoorlijk voor de gek gehouden, toen ik daar achter kwam. Zat ik me zorgen te maken over haar geestelijke gezondheid, was ze gewoon verliefd. Al bleek de liefde voor de man die ze had leren kennen via Wordfeud van korte duur. Daarna is het eigenlijk alleen nog maar meer uit de klauwen gelopen. Ze verdween zomaar ineens naar een onbekende man in Noord-Brabant, die ze kende van internet. Met hem ging ze carnaval vieren. Ze bleef dagenlang weg zonder dat iemand wist waar ze precies uithing en wie die man was. We moesten ons allemaal niet bemoeien met haar. Ook kocht ze ineens heel mooie lingerie en make-up, terwijl ze daar voorheen helemaal niks om gaf. Mijn moeder is in korte tijd veranderd in totaal iemand anders.”
Beschadigd
Hun moeder staat al jaren onder behandeling van een psycholoog. Jorien: “Ik maakte me veel zorgen en omdat haar gedrag steeds extremer werd, heb ik contact gezocht met haar psycholoog. Ze zit nu in een periode waarin ze alles denkt aan te kunnen. Ze zoekt telkens naar nieuwe hoogtepunten. Na een manische periode komt de depressieve periode en daar vrees ik voor. Hoe hoger de pieken tijdens een manische periode, hoe dieper de dalen later zijn. Ik heb daarom mijn zorgen uitgesproken en onze kant van het verhaal verteld. De psycholoog vroeg me of hij onze zorgen met mijn moeder mocht delen. Dat vond ik goed. Maar mijn moeder is daar zo boos om geweest. We weten natuurlijk niet wat zij allemaal vertelt aan de psycholoog. Voorheen ging mijn vader altijd met haar mee, maar daar is nu geen sprake meer van. Ik denk dat ze zich betrapt voelde, omdat ik de psycholoog verteld heb hoe de vork werkelijk in de steel zit.”
Voor Jorien is de hele situatie extra moeilijk, omdat ze zwanger is. “Mijn moeder heeft totaal geen oog voor mij, niet voor mijn zoontje van vier en niet voor mijn zwangerschap. Ze is alleen maar met zichzelf bezig. Een paar weken terug verbleef ze voor een week bij een onbekende man in Sneek. Wij zijn alle grip op haar kwijt en niemand kan tot haar doordringen. Ik heb haar een keer op haar vreemde gedrag gewezen en toen riep ze boos: ‘Als jij er zo over denkt, scheiden hier onze wegen!’ Daarna heb ik haar niet meer gesproken. Inmiddels zijn onze ouders uit elkaar, ze hebben allebei een eigen woonplek. Papa heeft het zwaar, hij zit in een soort rouwperiode. Met hem is het contact goed, het contact met mijn moeder is heel erg beschadigd. Ik ben zo teleurgesteld en verdrietig. Als dochter wil je toch graag alles rondom je zwangerschap delen met je moeder. Maar daar is nu helemaal geen ruimte voor.”
Afsluiten
Echt boos worden op hun moeder kunnen de zussen niet. “We zijn opgegroeid met het idee dat we haar moesten ontzien. Het feit dat wij er altijd voor haar zijn, is voor haar vanzelfsprekend geworden. Wij hebben ons steeds ondergeschikt opgesteld. Kwaad op haar zijn durven en kunnen we niet zo goed,” zegt Julia.
Julia is moeder van drie kinderen in de basisschoolleeftijd. “Ik heb aan mijn kinderen verteld dat mama en oma even geen contact hebben. Dat oma gekke dingen doet die mama erg verdrietig maken. Van mij mogen mijn kinderen wel contact hebben met hun oma, daar wil ik niet tussen zitten. Dat staat los van de band tussen mij en mijn moeder.” Julia’s oudste van negen, Yannick, heeft onlangs zonder medeweten van zijn moeder contact gezocht met zijn oma. Hij begreep er niks van waarom zijn oma niet meer op visite kwam. In een appje aan haar schreef hij dat hij wilde dat ze minimaal twee tot drie keer per week contact zoekt met zijn moeder om te laten weten hoe het gaat. Zo niet, zou hij niet meer bij haar komen logeren.
“Ik vond het lief dat hij op zijn manier geprobeerd heeft om de breuk te lijmen. Hij kreeg helaas geen leuke reactie van haar. Ik ga geen contact opnemen met je moeder appte ze terug. Yannick was heel verdrietig. Dit neem ik haar erg kwalijk. Hoe kun je zo met je kleinkind omgaan?”
Voor Julia is de koek echt op. “Mijn moeder liet zich ophalen door onbekende mannen terwijl mijn vader gewoon thuis was en niemand wist waar ze heen ging. Ze heeft mijn vader kapot gemaakt en laat iedereen barsten. We hebben altijd ons best gedaan voor haar. Ze is door de jaren heen heel goed geworden in manipuleren en we zijn daar altijd in meegegaan door haar steeds te willen pleasen. Dat is nu echt afgelopen.”
Jorien ziet het niet zo zwart-wit als haar zus. “Ik weet dat ze er tot op zekere hoogte niet veel aan kan doen. Ze is nou eenmaal ziek. Binnen een maand ga ik bevallen van mijn tweede kindje en ik weet niet goed wat ik moet doen. Moet ik haar, als de baby geboren is, een kaartje sturen, opbellen of niks laten weten? Dat zijn zaken die me nu bezighouden. Dit hele gedoe rondom mijn moeder heeft echt een stempel gedrukt op mijn zwangerschap en dat vind ik heel erg.”
Julia wil alles wat met haar moeder te maken heeft, afsluiten en een plekje geven. “Het is een rouwproces. Voor mijn gevoel heb ik geen moeder meer. Ik heb haar niet begraven, maar voor de rest voelt het hetzelfde. Ze is er gewoon niet meer.
In de toekomst wil ik met een psycholoog gaan praten om alles te kunnen verwerken. Op dit moment durf ik dat niet aan. Ik ben bang dat er heel veel ellende naar boven komt, wanneer ik begin te vertellen.”
Voor Jorien is dat net een stap te ver. “Ik wil aankijken hoe het verder gaat met haar, maar er moet wel heel veel gebeuren en veranderen als ze in mijn leven wil blijven. Gelukkig hebben Julia en ik veel steun aan elkaar als zussen en daardoor kunnen we allebei beter omgaan met de situatie. We hoeven elkaar ook niks uit te leggen, we weten waar het over gaat, we begrijpen elkaar.”
